GAPS Diyeti: Sindirim ve Psikoloji Arasındaki Bağ

Elif KIR GENÇ
Dec 16, 2024
3 min read

GAPS diyeti, "Gut and Psychology Syndrome" (Bağırsak ve Psikoloji Sendromu) teorisine dayalı bir beslenme yaklaşımıdır. Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından geliştirilmiştir ve bağırsak sağlığını iyileştirerek, zihinsel sağlık sorunlarını ve diğer kronik hastalıkları tedavi etmeyi amaçlar. GAPS diyeti, bağırsak florasını düzenleyerek vücudun detoksifikasyon kapasitesini artırmayı ve bağışıklık sistemini güçlendirmeyi hedefler.

GAPS Diyetinin Temel İlkeleri

Bağırsak Florasını Düzeltme:Probiyotik açısından zengin gıdalar tüketilir ve zararlı bakterilerin büyümesini engellemek için işlenmiş gıdalardan kaçınılır.
Sindirim Sistemini Dinlendirme:Kolay sindirilebilen, doğal ve bütün gıdalar tercih edilir. İşlenmiş karbonhidratlar ve laktoz gibi sindirimi zor maddeler tamamen diyetten çıkarılır.
Etkili Gıda Geçiş Süreci:Diyet, başlangıç, tam diyet ve yeniden gıda tanıtımı gibi çeşitli aşamalardan oluşur.
Doğal ve Organik Beslenme:Kimyasal katkı maddelerinden, koruyuculardan ve genetiği değiştirilmiş organizmalardan (GDO) uzak durulur.

GAPS Diyetinin Aşamaları

1. Giriş Diyeti:

Et suyu, fermente sebzeler ve doğal yağlar gibi bağırsak zarını iyileştiren gıdalar tüketilir.
Sindirimi zor gıdalar ve alerjenler tamamen çıkarılır.

2. Tam Diyet:

Sebze ve et ağırlıklı bir beslenme planına geçilir.
Fermente süt ürünleri ve kuruyemişler eklenebilir.

3. Gıdaların Yeniden Tanıtımı:

Vücudun tolere edebileceği besinler dikkatlice diyete yeniden eklenir.

GAPS Diyetinin Faydaları

1. Bağırsak Sağlığını Destekler:

Probiyotik açısından zengin gıdalar, bağırsak florasını düzenler ve sindirim sistemini iyileştirir.

2. Zihinsel Sağlık Üzerinde Olumlu Etki:

Bağırsak sağlığı ile beyin arasındaki bağlantıyı iyileştirerek, depresyon, anksiyete ve otizm gibi durumlarda semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir.

3. Enflamasyonu Azaltır:

Bağırsak zarını iyileştirerek, kronik iltihaplanmayı azaltabilir.

4. Besin Hassasiyetlerini Yönetir:

Laktoz, gluten gibi yaygın alerjenlerden kaçınılarak, besin hassasiyetlerinin etkileri hafifletilir.

5. Doğal ve Temiz Beslenme:

Kimyasal katkı maddelerinden ve işlenmiş gıdalardan uzak durmayı teşvik eder.

GAPS Diyetinin Olası Zararları ve Riskleri

1. Bilimsel Kanıtların Eksikliği:

GAPS diyetinin etkileri üzerine yapılan araştırmalar sınırlıdır ve bazı iddialar bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

2. Beslenme Dengesizliği:

Katı kısıtlamalar nedeniyle karbonhidrat, lif ve bazı mikrobesinlerin yetersiz alınması mümkündür.

3. Sosyal ve Uygulama Zorluğu:

Diyetin katı yapısı, günlük yaşamda ve sosyal ortamlarda uygulanmasını zorlaştırabilir.

4. Kalorinin Yetersiz Alımı:

Özellikle giriş aşamasında, yeterli enerji alınamaması yorgunluk ve baş dönmesine neden olabilir.

5. Uzun Vadede Sürdürülebilirlik:

Bazı kişiler için bu kadar katı bir diyeti uzun süre devam ettirmek zorlayıcı olabilir.

6. Çocuklar İçin Riskli Olabilir:

Gelişme çağındaki çocuklar için bazı temel besinlerin eksikliği büyümeyi olumsuz etkileyebilir.

GAPS Diyetinde Tüketilecek ve Kaçınılacak Gıdalar

Tüketilecek Gıdalar:

Et ve Kemik Suyu: Doğal ve organik etlerden hazırlanmış et suları.
Fermente Gıdalar: Kefir, yoğurt, turşu.
Sebzeler: Pişmiş ve kolay sindirilebilir sebzeler (kabak, havuç, brokoli).
Doğal Yağlar: Tereyağı, zeytinyağı, avokado yağı.
Balık: Omega-3 açısından zengin balıklar.
Yumurta: Serbest gezen tavuklardan alınmış yumurtalar.

Kaçınılacak Gıdalar:

Gluten ve Tahıllar: Ekmek, makarna, pirinç.
Şeker ve Rafine Karbonhidratlar: Şekerli içecekler, tatlılar.
Laktoz İçeren Gıdalar: Süt ve bazı süt ürünleri (giriş aşamasında).
İşlenmiş Gıdalar: Cips, paketli atıştırmalıklar.
Baklagiller: Mercimek, fasulye.

GAPS Diyeti Kimler İçin Uygundur?

Sindirim sorunları (sızdıran bağırsak, IBS) yaşayanlar,
Otizm, DEHB veya öğrenme güçlüğü gibi nörolojik sorunlara sahip bireyler,
Besin hassasiyetleri olanlar,
Kronik iltihaplanma ve alerjilerle mücadele edenler.

Kimler İçin Uygun Olmayabilir?

Kalori ve enerji ihtiyacı yüksek olan bireyler (örneğin sporcular),
Hamileler ve emziren anneler,
Gelişim çağındaki çocuklar,
Beslenme uzmanı gözetimi olmadan diyet yapmak isteyenler.

GAPS Diyetinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Uzman Rehberliği:Diyetin karmaşık aşamaları olduğu için bir diyetisyen veya sağlık uzmanının rehberliğinde uygulanmalıdır.
Yavaş Geçiş:GAPS diyetine başlarken yavaş geçiş yapmak, vücudu uyum sağlamaya teşvik eder.
Besin Çeşitliliğini Korumak:Katı kurallara rağmen, mümkün olduğunca besin çeşitliliğini korumaya çalışın.
Ek Takviyeler:Eksik besin öğelerini tamamlamak için vitamin ve mineral takviyeleri gerekebilir.

GAPS Diyeti ve Genel Sağlık

GAPS diyeti, bağırsak sağlığını iyileştirerek genel sağlığı desteklemek için güçlü bir yaklaşım sunar. Ancak bilimsel kanıtların sınırlı olması ve beslenme eksikliği riski nedeniyle dikkatle ve uzman kontrolünde uygulanması gerekir. Diyet, belirli bir tıbbi durum için uygulanacaksa, bir sağlık uzmanına danışılması şiddetle tavsiye edilir.