Seçici Yeme: Beslenme Üzerindeki Etkileri ve Çözüm Yolları
- Elif KIR GENÇ
- Feb 10
- 3 min read
Seçici yeme, bireylerin belirli yiyecekleri reddetmesi veya sınırlı bir besin çeşitliliğiyle beslenmesi olarak tanımlanan bir yeme davranışıdır. Bu durum, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir ve beslenme yetersizliklerine yol açabilir. Seçici yeme davranışının nedenleri ve sonuçları ile ilgili bilimsel çalışmalar, bu durumun bireylerin genel sağlığı üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olmaktadır.
Seçici Yeme Davranışının Tanımı ve Özellikleri
Seçici yeme, yeni besinlerin reddedilmesi, sınırlı sayıda yiyecekle beslenme ve belirli besin gruplarından kaçınma gibi belirtilerle kendini gösterir. Çocukluk döneminde yaygın olarak görülmekle birlikte, bazı bireylerde yetişkinlikte de devam edebilir. Seçici yeme davranışının bazı olgularda kaçıngan/kısıtlayıcı yeme bozukluğuna (ARFID) dönüşebileceği bilinmektedir. Bu nedenle, seçici yeme alışkanlıklarının erken dönemde tespit edilmesi ve uygun müdahale stratejilerinin geliştirilmesi önemlidir.
Seçici Yeme Davranışının Nedenleri
Seçici yeme davranışının gelişmesine neden olan birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında;
Genetik ve Biyolojik Faktörler: Bazı bireylerin belirli tatlara ve kokulara karşı daha hassas oldukları görülmüştür. Bu hassasiyet, besinleri hoşgörüsüzlükle karşılama riskini arttırabilir.
Psikososyal Faktörler: Aile içi yemek alışkanlıkları ve ebeveynlerin yemekle ilgili tutumları, çocukların beslenme alışkanlıklarını önemli ölçüde etkileyebilir. Çocuklukta yemek konusunda zorlanmak veya yiyeceklerin ödül veya ceza olarak kullanılması, ilerleyen yaşlarda seçici yemeye neden olabilir.
Duyusal Hassasiyetler: Bazı bireyler belirli dokulara, kokulara veya tatlara karşı aşırı duyarlı olabilirler. Bu, otizm spektrum bozukluğu veya duyusal işleme bozuklukları gibi durumlarla ilişkilendirilebilir.
Seçici Yeme ve Beslenme Yetersizlikleri
Seçici yeme, genellikle düşük besin çeşitliliğiyle ilişkilidir. Özellikle sebzeler, meyveler, tam tahıllar ve protein kaynaklarının yeterince tüketilmemesi sonucunda, bireylerde vitamin ve mineral eksiklikleri görülebilir.
Araştırmalar, seçici yeme davranışı gösteren bireylerde özellikle A vitamini, C vitamini, demir ve çinko eksikliklerinin yaygın olduğunu göstermektedir. Bu eksiklikler, uzun vadede büyük sağlık sorunlarına neden olabilir.
Seçici Yeme Davranışının Değerlendirilmesi ve Müdahale Yöntemleri
Seçici yeme davranışlarının değerlendirilmesi için çeşitli ölçekler kullanılmaktadır. Yetişkinlerde "Yetişkin Seçici Yeme Ölçeği", çocuklarda ise "Seçici Yeme Davranışları Anketi" bu durumu belirlemek için kullanılan araçlardır.
Müdahale yöntemleri arasında;
Maruziyet Artırma Tekniği: Yeni yiyecekleri tekrar tekrar sunarak bireyin bu besinlere alışması sağlanabilir.
Modelleme ve Rol Model Olma: Ebeveynlerin ve çevresindeki yetişkinlerin çeşitli ve dengeli beslenme davranışları göstermesi, çocukların besin tercihlerini olumlu yönde etkileyebilir.
Besinleri Farklı Sunma: Besinleri farklı sunumlarla daha cazip hale getirmek, bireyin bu besinleri kabul etmesini kolaylaştırabilir.
Seçici yeme, bireylerin beslenme düzenini ve genel sağlık durumunu etkileyen önemli bir yeme davranışıdır. Bu nedenle, seçici yeme davranışlarının erken dönemde tespit edilmesi, risk faktörlerinin belirlenmesi ve uygun müdahale stratejilerinin uygulanması, bireylerin sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmaları açısından kritik öneme sahiptir.
Kaynaklar
Taylor, C. M., Wernimont, S. M., Northstone, K., & Emmett, P. M. (2015). Picky eating in preschool children: Associations with dietary fiber intakes and stool hardness. Appetite, 95, 242-249.
Kauer, J. A., Pelchat, M. L., Rozin, P., & Zickgraf, H. F. (2015). Adult picky eating. Characteristics, consequences, and treatment. Appetite, 90, 219-228.
Powell, F., Farrow, C. V., Meyer, C., & Haycraft, E. (2017). Predictive effects of parental pressure to eat on child eating behaviours and emotional wellbeing. Appetite, 123, 93-98.
Zickgraf, H. F., Franklin, M. E., Rozin, P., & Bauer, C. C. (2018). Adult picky eaters with symptoms of ARFID: Comparisons to individuals with selective eating attitudes and healthy controls. Appetite, 123, 15-22.
Farrow, C. V., & Coulthard, H. (2012). Relationships between sensory sensitivity, anxiety, and selective eating in children. Appetite, 58(3), 842-846.
Williams, K. E., Hendy, H. M., & Camise, T. S. (2021). Parent mealtime actions that mediate associations between children's picky eating and preferences for different food groups. Appetite, 157, 104996.
Comments